Rhandiroedd Newydd i Aberystwyth (a'r ardal)?

Mai argyfwng yng Ngheredigion parthed a rhandiroedd. Ar hyn o bryd, mae 70 o bobl yng Ngheredigion ar y rhestr aros i gael rhandiroedd, ac mae pobl yn aros am fwy na phum mlynedd. Mewn oes lle mae materion amgylchedd yn fwy bwysig nag erioed, ac mae prisiau bwyd yn codi'n gyflym tra i incwmau disgyn, mae rhandiroedd yn gwneud fwy o synnwyr amgylcheddol ac ariannol nag erioed.

Yn ogystal a hynny, mae yna pryderon am gyflwr y rhandiroedd sydd eisoes ym Mhenparcau, yn sgil y llifogydd llynedd.

Mae cynlluniau eraill wedi'u gosod yn aml i ymdrin ag y problem hwn, ond cafwyd problemau. Cafwyd wrthwynebiad cryf gan trigolion lleol ym Mhenparcau pan ceisiodd Cyngor y Tref i sefydlu rhandiroedd newydd ymyl y sawl sydd yn bodoli eisoes. Yn Waunfawr, mae'r maen tramgwydd oedd y cynllun datblygu lleol. Hefyd, mae'n glir nad yw'r cyngor sir yn awyddus i sefydlu rhandiroedd newydd; mewn ffaith maent yn awyddus i drosglwyddo rhandiroedd sydd eisoes yn bodoli i gynghorau tref a chymuned, os bosib, sydd yn fwy debyg o ennill grantiau ayyb.

Ond mae syniad newydd wedi codi, Mewn cyfarfod pwyllgor rheolaeth gyffredinol Cyngor Tref Aberystwyth ar noswaith 11/11/13, cyflwynwyd cynlluniau a ddyluniwyd ar y cyd gyda Prifysgol Aberystwyth i sefydlu llawer o randiroedd newydd cyferbyn PJM. Mae hynny'n ddatblygiad wych, sydd a'i wraidd yng ngofyniadau gan myfyrwyr a staff am rhandiroedd. Gan mae'r bron iawn o fyfyrwyr yma am dim ond tair flynedd, does dim pwynt i fyfyrwyr ymuno a rhestr aros sydd yn fwy na pum mlynedd, fel y mae ar hyn o bryd! Os adeiladir rhandiroedd, adeiladir tua 110 o randiroedd yn y lle cyntaf, gyda phosibiliad o dua 150 arall os mae llawer o bobl yn awyddus i gael rhandiroedd.

Mae'r potensial yma i ddarparu i lawer fwy o bobl y cyfle i dyfu eu bwyd eu hunain, yn weddol lleol a gan hynny i arbed llawer o arian hefyd. Os sefydlir y rhandiroedd hwn, bydd yn bosib leihau'r rhestr aros yn sylweddol, ac bydd hynny'n wych i'r dref yn gyffredinol :)

Nad yw'r cynllun heb eu heriau wrth gwrs. Bydd y plotiau yn 50m sgwar, sydd yn weddol fawr ond yn llai na rhai o'r rhandiroedd sydd eisoes yn bodoli ym Mhenparcau. Wrth gwrs, ar y llaw arall, nad pawb sydd eisiau rhandiroedd o'r maint sydd ym Mhenparcau! Hefyd, os arweinir y prosiect hwn gan Cyngor Dref Aberystwyth, bydd weinyddu'r prosiect yn cymryd llawer o amser gan staff y cyngor.

Ar y cyfan, yn hapus iawn, croesawyd yr egwyddor o redeg rhandiroedd gan y cyngor dref. Y cam nesaf fydd tacluso a gweithio ar y cais ariannol dros y prosiect. Gobeithio fe welir rhandiroedd newydd yn Aberystwyth yn y dyfodol agos, yn gwneud cyfraniad aruthrol i'r dref ac i'r byd.

New Allotments for Aberystwyth (and the area)?

There is a crisis in Ceredigion regarding allotments . Currently , there are 70 people in Ceredigion on the waiting list for allotments, and people are waiting for more than five years . In an age where environmental issues are more important than ever, and food prices are rising rapidly while incomes are falling, allotments make ​​more financial and environmental sense than ever .
In addition to this , there are concerns about the condition of the existing allotments in Penparcau , following the floods last year .

Other schemes have been posed to deal with the problem , but there have been problems . There was strong opposition from local residents in Penparcau when the Town Council sought to establish new allotments next to those that already exist . In Waunfawr , the stumbling block was the local development plan . Also, it's clear that the county council isn't keen to establish new allotments; in fact would be keen to transfer existing allotments to community councils, if possible, which are more likely to win grants etc .

But a new idea has arisen , in general management committee meeting on the evening of 11/11/13 Aberystwyth Town Council, plans were presented, designed in collaboration with Aerystwyth University to establish many new allotments opposite PJM . That's a great development, which has its root in requests by students and staff for allotments . As the students are here almost always for three years only , there's no point for students to join a waiting list that is more than five years, as it is at the moment ! If allotments are built, around 110 plots will be built in the first phase , with a possiblity of approximately 150 else if lots of people want to have allotments .

There is potential to provide many more people with the opportunity to grow their own food, fairly locally and therefore save a lot of money too . If these allotments are established, it is possible to significantly reduce the waiting list, and that will be great for the town in general :)

This is not without challenges of course . The plots are 50 square metres , which is fairly large but less than some of the existing allotments in Penparcau . Of course , on the other hand, not everyone wants allotments of the size of some in Penparcau ! Also, if this project is led by Aberystwyth Town Council, administration of the project will take a lot of council staff time.

All in all, very happily, The town council welcomed the principle of the new allotments. The next step is to tidy up and work on the financial bid for the project . I hope we see new allotments in Aberystwyth in the near future, as an important contribution to the town and the world .

Dwi'n sioc a siom gan cyhoeddiad diweddaraf y gweinidog trafnidiaeth newydd am y gwasanaeth bob awr i Aberystwyth. Ar ol disgwyl y gwasanaeth ers amser maith, mae sylwadau diweddar gan Edwina Hart yn awgrymu bydd rhaid i ni aros hyd yn oed fwy! Mae Alun Williams wedi esbonio'r peth yn dda iawn ar ei flog
http://www.bronglais.blogspot.co.uk/2013/07/setback-to-cambrian-line-hourly-service.html  ;dyma copi o'r ebost a ddanfonais at Edwina Hart. Efallai, efallai, os mae hi'n cael digon o ebostion bydd rhaid iddi hi newid ei meddwl, gallwn wastad gobeithio!

Annwyl Edwina Hart AC

Ysgrifennaf atoch i'ch gofyn i ail-ystyried eich sylwadau warthus a niweidiol ynglyn ag y cais am wasanaethau tren bob awr i Aberystwyth a'r Rheilffyrdd Cambria.

Mae llawer o drigolion yn fy ward yn defnyddio/dibynnu ar y gwasanaethau trên o Aberystwyth i'r ddwyrain ac i weddill Cymru. Mae'r gwasanaethau yn hanfodol i'r ardal ac yn gludo teithwyr busnes (y ddwy ffordd), teithwyr hamdden (yn cynnwys twristiad), ac myfyrwyr brifysgol ymysg eraill. Mae pwysigrwydd y gwasanaethau hon yn amlwg iawn wrth ystyried y twf sylweddol yn niferoedd o deithwyr ar Rheilffyrdd Cambria dros y degawd diwethaf. Er enghraifft, mae niferoedd sydd yn teithio o Aberystwyth wedi tyfu o 241,000 yn 2004/5 i 326,000 yn 2011/12. Mae'r trenau yn cael llawer o ddefnydd ac mae'n nhw weithiau yn ofnadwy o lawn: tra oeddwn ar wasanaeth o Wolverhampton i Aberystwyth cwpl o wythnosau yn ol, roedd pobl dal i sefyll yn y trên am gydol y taith! Ac mae'r taith o ardal Birmingham i Aberystwyth yn tua thri awr o hyd! Roedd y trên hon yn eithriadol o fyr, mae rhaid cyfaddef, ond mae'n dangos bod yna galwad enfawr am wasanaethau trên ar y rheilffordd hon. Ac mae'r trenau yn llawn yn aml iawn.

Mae'n hollol amlwg mai ardal sydd yn mor ddibynnol ar y gwasanaeth trenau am gyswllt a phob man tu allan i'r ardal yn haeddu gwasanaeth bob awr, wrth ystyried pa mor llawn yw'r trenau. Mae'n hefyd yn amlwg bydd cynydd yn nifer y trenau yn hybu datblygiad economaidd. Gyda gwasanaeth bob awr, bydd yn fwy bosib i fusnesau gyfathrebu ag ardaloedd bell, ac bydd mwy o swyddi yn yr ardal fel canlyniad – swyddi sydd wir angen.

Yn fy marn i, bydd unrhyw gohiriad mwy i gyflwyni wasanaeth trên bob awr i Aberystwyth yn siom i drigolion Aberystwyth ac yn niweidiol i'r economi lleol. Wrth ystyried hynny, mynnaf i chi ail-ystyried eich sylwadau a'ch weithredau ambyti gwasanaeth rheilffordd bob awr ar y Rheilffyrdd Cambria o Aberystwyth i'r ddwyrain.

Mae fy etholwyr wedi aros am y gwasanaeth bob awr am dros degawd ac hanner, ac mae'r cyhoeddiad a ddaeth sawl ddiwrnod yn ôl wedi codi pryderon ac wedi chwalu obeithion yn yr ardal. Mae trigolion Aberystwyth yn haeddu gwell.

Gobeithio newidiwch eich feddwl am y mater bwysig hon.

Yr eiddoch yn gywir

Cynghorydd Jeff Smith, Cyngor Tref Aberystwyth, Ward y Gogledd

I've been shocked and disappointed by the new transport minister's latest announcement on the hourly service to Aberystwyth.After a horrendously long wait, recent comments by Edwina Hart suggest it will be pushed back even further! Alun Williams has covered the issue very well on his blog http://www.bronglais.blogspot.co.uk/2013/07/setback-to-cambrian-line-hourly-service.html  ; here's a (bad translation) copy of the email I've sent to Edwina Hart. Maybe, just maybe, if she receives enough correspondence she might change her mind; we can but hope!


Dear Edwina Hart AM

I am writing to ask you to reconsider your shameful and damaging comments regarding the request for an hourly train services to Aberystwyth and the Cambrian Railways.

Many residents in my ward use / rely on train services from Aberystwyth to the east and to the rest of Wales. The services are vital to the area and passenger business (both ways), leisure travelers (including tourists), and university students among others. The importance of the services is obvious in the significant growth in the number of passengers on the Cambrian Railways over the last decade. For example, the numbers who travel from Aberystwyth has grown from 241,000 in 2004/5 to 326,000 in 2011/12. The trains are well used and sometimes they are exceedingly overcrowded: while I was on a service from Wolverhampton to Aberystwyth couple of weeks ago, people were still standing in the train f the whole journey! And the journey from Birmingham to Aberystwyth area is about three hours long! The train in question was exceptionally short, admittedly, but it shows that there is a huge demand for rail services on this line. And the trains are often full.

It is quite obvious that an area so dependent on rail service for contact with everywhere outside the immediate area deserves hourly, considering how full the trains are. It is also apparent that an increase in the number of trains will promote economic development. With hourly serics, it will be more possible for businesses to communicate with remote areas, and there will be more jobs in the area as a result – jobs that are sorely needed.

In my opinion, any further delay in introducing an hourly train service to Aberystwyth will be disappointing to Aberystwyth residents and damaging to the local economy. Bearing that in mind, I urge you to reconsider your views and actions about an hourly rail service from Aberystwyth on the Cambrian Railways to the east.

My constituents have waited for the hourly service for over a decade and a half, and the announcement which came several days ago has raised concerns and destroyed hopes in the area. Aberystwyth residents deserve better.

I hope you change your mind about this important issue.

Yours sincerely

Councillor Jeff Smith, Aberystwyth Town Council, North Ward

Sgymraeg ym Mhrifysgol Aberystwyth

Mae pawb yn gyfarwydd ag arwyddion "dwyieithog" lle mae'r Gymraeg yn neud dim synnwyr, fel yr un enwog yn Abertawe "No entry for heavy goods vehicles. Residential site only. / Nid wyf yn swyddfa ar hyn o bryd. Anfonwch unrhyw waith i'w gyfiethu." Ond wyddoch chi mae'r tueddiad hon wedi gyrraedd Aberystwyth.

Dros yr Haf, mae strwythur y brifysgol yn cael ei hail-drefnu, gyda'r hen adrannu yn cael eu cyfuno i athrofeydd mawr. Mae'r rhesymeg tu ol i hwn, hyd yr ydwyf yn deall, yw lleihau costau, ac i ganiatau fwy o ymreolaeth ariannol ac weithredol i'r athrofeydd, hynny yw datganoli nifer o'r penderfyniadau o'r lefel uwch-reolaeth i lefelau is. Mae llawer o bryderon sydd wedi cael eu codi ynglyn ag yr ail-strwythuro, rhai am dyfodol swyddi, rhai am dyfodol adrannau bychain, ac hefyd am ddyfodol a statws Adran y Gymraeg.

Roedd yn amlwg i bawb a fynychwyd y cyfarfodydd cyhoeddus ynglyn ag y cynllun hon nad oedd y brifysgol am newid eu meddwl ar yr egwyddor, er gwaetha sawl un ag oedd yn wrthwynebu'r cynlluniau. Er hynny, roedd brwydrau llai dal i ennill, ac un o'r pethau wych am y drefn newydd yw'r rheol bydd ar leia un o'r tim rheoli ym mhob athrofa yn medru'r Gymraeg. Gobeithio bydd hwnna'n sicrhau ystyriaeth i'r Gymraeg ar bob cam o'r broses rheoli yn yr athrofeydd newydd. Ac, wrth gwrs, mae'r Brifysgol yn gyson yn honni eu bod yn parchu'r Gymraeg...

Felly, roedd yr arwyddion a godwyd fel rhan o'r ail-drefnu yn siom mawr:

Beth alla i ddweud?!

Diffygion dwyieithrwydd?

"Myfywyr" ydym ni erbyn hyn, ar ol yr arwydd hon, nid myfyrwyr!

Noder hefyd, mae pob arwydd sydd yn dynodi adeilad yn cynnwys y gair "postcode" ar y gwaelod, ond nid "côd post"

Mae'r diffygion parch tuag at y Gymraeg yma yn warthus. Mae'n fy mhoeni i mae'r Gymraeg yn cael ei thrino fel iaith estron, mewn ffordd, mewn prifysgol sydd yn mor ganolog i Gymreictod.

Mae'n codi cwestiynau ymarferol hefyd: rwy'n siwr bod y prifysgol wedi gwario miloedd o bunnoedd (a ddaeth yn wreiddiol gan ffioedd myfyrwyr) ar yr arwyddion hon, ac mae'n amlwg bydd rhaid ail-wneud rhai ohonynt. Pam na ddanfonwyd y drafftiau i gyd at cwpl o siaradwyr Cymraeg i wirio'r sillafu cyn brynnu'r arwyddion?

Mae 'na ateb i hwn i gyd wrth gwrs: dylai Brifysgol Aberystwyth gweinyddu drwy'r Gymraeg. Byddai hyn yn codi statws y Gymraeg, darparu swyddi lleol i bobl leol, ac yn helpu sicrhau dyfodol i'r Gymraeg. Beth yw iaith, ar y cyfan, os mae dim ond addurn dymunol i fynd ar arwyddion ydi o, yn hytrach na gyfrwng cyfathrebu, cyfrwng gweithredu, cyfrwng byw!

Ond tan y diwrnod hynny, yn anffodus mae'n debyg bydd y triniaeth gwarthus y Gymraeg a welwyd fan hyn yn barhau, ac bydd rhaid i ni gyd ddysgu Saesneg er mwyn crwydro o gwmpas ein campws ein hunain, yn ein gwlad ein hunain, yn y Fro Gymraeg. Gwarthus!

Diweddariad 26/07/2013: Gwelais heno bod yr arwydd wrth adeilad Edward Llwyd wedi cael ei gywirio, ac hefyd mae un o'r ddau arwydd "myfywyr" wedi cael ei dynnu. Rwy'n falch bod y prifysgol wedi gweithredu'n mor gyflym, ac hoffwn i meddwl mae'r cyfryngau cymdeithasol wedi helpu codi ymwybyddiaeth o'r broblem.

Agoriad Drysfa yn Aberystwyth

Wel, ar ol yr holl dadleuon ambyti'r drysfa newydd ar yr hen lle bowlio rhwng Morfa Mawr a Ffordd y Gogledd, mae'r agoriad swyddogol wedi bod. Ac am ddiwrnod hyfryd! Er gwaetha popeth ag oedd yn y Daily Mail, roedd pawb a ddaeth i'r agoriad yn joio a chael hwyl. Roedd dros 20 o bobl yna am yr agoriad swyddogol (dwi'n meddwl), ac roedd e'n wych gweld pawb yn gael gymaint o hwyl. Ro'n i'n joio'r holl brofiad o deithio, fynd ymhellach, fynd ar goll bach, wedyn mynd yn agosach, ac wedyn cyrraedd y canol. Dw I pendant yn meddwl mai'r drysfa hon yn ychwanegiad wych i Ward y Gogledd ac i Aberystwyth.

Un o'r pethau arall sydd yn wych am y prosiect 'ma yw'r cylfeoedd i bywyd gwyllt: mae'r pystiau yn amlwg yn boblogaidd gydag adar, ac mae planhigion wyllt yn tyfu rhwng y llonnau yn barod.

Mae hwn wedi bod yn taith eitha hir a dadleuol ar adegau, ond dwi'n meddwl mai'r canlyniad yn wych :)

Beth am mynd i weld (a cherdded) y drysfa heddiw? Mae'n diwrnod godidog!

Opening of the Aberystwyth labyrinth

Well, after all the arguments about the new labyrinth on the old bowling green between Queen's Road and North Road, the official opening has happened. And what a wonderful day it was! Despite all the sniping in the Daily Mail and so on, everyone who came to the opening enjoyed it and had fun. There were over 20 people there for the official opening (I think), and it was great to see everyone have so much fun. I really enjoyed the whole experience of travelling, going further, getting a bit lost, then getting closer, and then reaching the middle. I definitely think this labyrinth is a good addition to North ward and Aberystwyth.

One of the other things that are great about the project here is wildlife habitats: the posts are obviously popular with birds and wild plants are growing between the lanes already.

It's been a long journey and quite a controversial one at times, but I think the result is great :)

Why not go and see the labyrinth for yourself? It's a beautiful day! 

Cyngor Tref Aberystwyth yn ymuno a rhwydwaith dros yr Iaith Gymraeg

Y Cynghrair Cymunedau Cymraeg

Wrth cwotio Saunders Lewis eto i gyd, roedd canlyniadau'r cyfrifiad diwetha yn sioc ac yn siom i'r rheini ohonom sy'n ystyried nad Cymru fydd Cymru heb yr iaith Gymraeg. (Tynged yr Iaith, 1962, BBC.) Rwyf wedi cyfeirio yn fy mhost diwethaf at y canlyniadau yng Nghymru, Ceredigion ac Aberystwyth. Un o'r pethau mwyaf synhwyrol oedd y ffaith bod y cwymp wedi digwydd o dan y drefn newydd datganoledig. Ymddengys yn glir felly mae angen weithredu dros yr iaith yn lleol yn ogystal ag yn cenedlaethol.

Dyna un o'r syniadau sydd yn arfer ers sbel yng Ngwlad y Basg. Yno, mae 'na sefydliad o'r enw UEMA sydd yn casgliad o grwpiau, sefydliadau a chynghorau lleol, sydd yn gweithio gyda'u gilydd i rannu profiadau, lobio cyrff eraill ag i wella'r sefyllfa ieithyddol yn eu hardaloedd. Sefydlwyd y rhwydwaith hyn yn 1991, ac ers hynny mae'n wedi tyfu i gwmpasu llawer o gynghorau a mudiadau lleol ledled Gwlad y Basg. Mae'n gwych i weld mae'r ystadegau o siaradwyr yr Iaith Basg wedi tyfu o 22.3% yn 1991 i 27% yn 2011!

Syniad gwych felly oedd sefydlu rhwydwaith o'r fath yng Nghymru i hybu'r Gymraeg. Mae'r Cynghrair Cymunedau Cymraeg yn drio gwneud hynny, ac mae amrywiaeth o sefydliadau a mudiadau o draws Cymru wedi ymuno hyd yn hyn.

Cynhaliwyd cyfarfod gyntaf y Cynghrair yn Aberystwyth yn mis Ionawr, yn sgil cyhoeddiadau y canlyniadau y cyfrifiad, lle trafodwyd amrywiaeth o bynciau, o herio'r drefn cynllunio i sut i groesawu a chymhathu dysgwyr yn well i sut i dyfu economiau ardaloedd Cymraeg i sut i gryfhau cysylltiadau rhwng ardaloedd gwahanol o'r Fro Gymraeg.

Egwyddorion y Cynghrair yw'r canlynol:

1. Trwy’r Cynghrair gallwn gydweithio er mwyn creu ymwybyddiaeth genedlaethol o’r realiti nad oes dyfodol i’r Gymraeg heb yr ardaloedd hynny lle mae’n dal yn iaith fyw.
2. Trwy’r Cynghrair gallwn gydweithio i addysgu mewnfudwyr a’u cymhathu fel bod modd iddynt gyfoethogi ein cymunedau.
3. Gallwn annog cydweithrediad cymdeithasol, economaidd a diwylliannol rhwng y cymunedau hynny sy’n rhan o’r cynghrair.
4. Gallwn gydweithio er mwyn sicrhau fod y drefn gynllunio yn gwasanaethu ein cymunedau.
5. Gallwn sicrhau fod pob cymuned yng Nghymru yn gwireddu ei photensial ac y byddwn yn gweld cynnydd yn y canrannau fydd yn siarad Cymraeg.
6. Gallwn gyd-ymgyrchu i sicrhau fod gan bawb yn ein cymunedau yr hawl i gyfathrebu trwy gyfrwng y Gymraeg.
7. Gallwn sicrhau fod anghenion addysgol ein cymunedau yn cael eu gwireddu.
8. Anelwn am wneud y Gymraeg yn iaith naturiol bywyd pob dydd.
9. Rhaid sicrhau fod ein Cynghorau Sir a Chymuned a sefydliadau eraill yn gweithredu trwy’r Gymraeg.
10. Cydweithiwn i herio grym y farchnad rydd sydd yn tanseilio ein bywydau a mynnwn fod yr economi yn cryfhau’n cymunedau.

Wedi i mi gyflwyno'r syniad o ymuno i'r Gyngor Dref, dwi'n falch o ddweud, ar ol i'r cyngor pleidleisio o blaid ymuno ag y Cynghrair, mae Cyngor Tref Aberystwyth bellach yn aelod o'r Cynghrair, ac yn ymuno a gynghorau cymuned 'Sgubo'r Coed (ymyl Borth) a Thre' Caerfyrddin. Gobeithio gweld mwy o gynghorau yn ymuno fel mae modd adeiladu mudiad sydd yn gweithredu o'r gwreiddiau i hybu'r Gymraeg ym mhob cymuned yng Nghymru. Mae'r mudiad hon yn cyfle gwych i bawb gweithio gyda'u gilydd i sicrhau mwy o weledigaeth i'r Gymraeg ac fwy o hawliau i'w siaradwyr (a, gobeithio, mwy o siaradwyr hefyd!)

Am fwy o wybodaeth, dyma wefan y Cynghrair: www.cymunedau.org

Aberystwyth Town Council joins Welsh-language network

The Cynghrair Cymunedau Cymraeg (loosely translates as League of Welsh-speaking Communities)

Quoting Saunders Lewis yet again, the recent census results were shocking and disappointing to those of us who consider that Wales would not be Wales without the Welsh language. (Tynged yr Iaith, 1962, BBC.) I've pointed in my previous post at the results in Wales, Ceredigion and Aberystwyth. One of the most surprising things was the fact that the fall occurred under the new devolved oreder. It shows clearly therefore that action is needed for the language at a local level as well as nationally.

This is one of the ideas that has been normal for a while in the Basque Country. There's an organisation there called UEMA which is a collection of groups, institutions and local councils, which work with each other to share experiences, lobby other bodies and improve the linguistic situation in their areas. The network was established in 1991, and it's grown since then to encompass many councils and local movements throughout the Basque Country. It's great to see that the Basque speakers statistics have grown from 22.3% in 1991 to 27% in 2011!

Therefore a great idea was to set up a network of this kind in Wales to further the Welsh language. The CCC is trying to do this, and a variety of institutions and movements from across Wales have joined so far.

The first meeting of the Cynghrair was held in Aberystwyth in January, where a variety of subjects were discussed, from challenging the planning regime to how to welcome and integrate learners better to how to grow local economies in Welsh-speaking areas to how to strengthen connections between different Welsh-speaking areas.

The principles of the CCC are the following:

1. Through the CCC we can work together to create national realisation of the reality that there is no future for the Welsh language without the areas where it is still a living language.
2. Through the CCC we can work together to teach those moving to the area and integrate them such that they can enrich our communities
3. We can urge joint action for society, economy and culture between the communities that are members of the CCC
4. We can work together to ensure that the planning regime serves our communities
5. We ensure that every community in Wales can fulfil it's potential and we will see a growth in the percentages who speak Welsh
6. We can campaign together to ensure that everyone in our communities has the right to communicate in Welsh
7. We can ensure that the educational needs of our communities are fulfilled
8. We aim to make Welsh a natural everyday language
9. It's necessary to ensure that our councils and other institutions act through the medium of Welsh
10. We'll work together to challenge the strength of the free market that undermines our lives and demand that the economy strengthens our communities

After I put the idea in front of Aberystwyth & Penparcau Town Council, I'm proud to say, after the council voted in favour of joining the CCC, the Town Council is now a member of the CCC, and joins community councils like 'Sgubo'r Coed (near Borth) and Carmarthen Town.

I hope to see more councils joining so that a movement can be built that takes action from the grassroots to promote the Welsh language in every community in Wales. This movement is a great chance for everyone to work together to ensure more visibility for the Welsh language and more rights for her speakers (and, hopefully, more speakers also!)

For more information, see: www.cymunedau.org

Canlyniadau'r Cyfrifiad - Aberystwyth & Penparcau

Dyla i wedi ysgrifennu'r post hwn rhai misoedd yn ol, ond nes i anghofio neud! Ta waeth...



Yng Nghymru, fel dywedwyd llawer gwaith, mae'r canran siaradwyr Cymraeg wedi disgyn yn sylweddol dros y deng mlynedd diwetha (2001-2011, ar ol y cyfrifiad), o 20.8% i 19.0%; ond mae'r niferoedd o siaradwyr wedi disgyn yn lot llai: o 582,368 i 562,016. Y rheswm pam fod y cwymp canran yn mor fawr felly oedd, yn fawr, o ganlyniad twf yn y poblogaeth, ac roedd llawer o hwn o achos y nifer o bobl sydd yn symud i Gymru. Dwi'n un ohonynt! Ond yn sgil y cwymp mewn termau canran, mae angen sefydlu strwythyrau i warchod a thyfu'r iaith ag i gynorthwyo pobl i siarad/ddysgu mwy o Gymraeg yn eu bywydau dydd i ddydd.
Yng Ngheredigion hefyd, mae'r canran wedi disgyn llawer o 52% lawr i 47.3%, ond yn yr achos hon mae llawer llai o siaradwyr: o 37,918 lawr i 34,946: colled sylweddol yn niferoedd yn ogystal a ganrannau. Roedd na dwf o ryw mil yn y poblogaeth hefyd (lot llai ag oedd llawer o bobl yn ddisgwyl). Twf poblogaeth yn Aberystwyth oedd yn fwy na hwn, sydd yn ystyru lleihad yn poblogaeth gweddill y sir.
Yn Aberystwyth, dyma'r stori, ward wrth ward. Hyd y gwn i, does neb arall wedi dadansoddi'r ystadegau yma ar blog. Ac mae'n nhw'n bach o anhygoel weithiau!
Ward y Gogledd (bron iawn o'r ward rhwng Morfa Mawr a Bryn Penglais; hefyd y prom fyny at Neuadd y Brenin)

Blwyddyn	Nifer o Siaradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	613	2618	23.4%
2011	608	1931	31.5%

Ward y Canol (lot o'r ardal rhwng Morfa Mawr, Heol y Wig ac i'r ddwyrain ar hyd y rheilffordd nes y bont cerddwyr)

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	652	2447	26.6%
2001	614	2149	28.6%

Ward Bronglais (ochr y ddwyrain, rhwng Bryn Penglais a Plascrug)

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	745	2041	36.5%
2001	817	1904	42.9%

Ward Rheidol (i'r dde o'r dref, hyd at ddechrau Penparcau)

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	819	2686	30.5%
2001	836	2404	34.8%

Penparcau

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	1095	3005	36.4%
2001	1180	2979	39.6%

Aberystwyth dref cyfan

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	2829	9792	28.9%
2001	2875	8388	34.3%

Aberystwyth a Phenparcau

Blwyddyn	Nifer o Siradwyr	Nifer o drigolion	Canran
2011	3924	12979	30.7%
2001	4055	11367	35.7%

Fel y gwelwn ni, does dim lot llai o siaradwyr Cymraeg yn Aberystwyth nag yn 2001, ond mae'r canran wedi disgyn gan dros 5 pwynt canran; mae'r stori yn debyg gyda Aberystwyth & Penparcau hefyd. Hynny oherwydd twf yn y poblogaeth. Ymddengys effaith y twf hwn yn Ward y Gogledd er enghraifft (fy ward fy hunan), lle mae nifer o siaradwyr Cymraeg wedi codi ond y canran sydd yn medru'r Gymraeg wedi disgyn gan dros 8 pwynt canran! Gwelwn yr un beth trwy Aberystwyth a Phenparcau: mae nifer o siaradwyr Cymraeg yn aros yn weddol gyson, ond mae'r canrannau yn disgyn yn sylweddol. Mewn ffordd, mae'n enghraifft (lot) fwy eithafol o'r hyn sydd yn digwydd yng Nghymru ar eu cyfan.

Cwestiwn sydyn:

Cwestiwn: A ydy'r sefyllfa yn anobeithiol?

Ateb: Ydy, os fynnwn ni.

(Tynged yr Iaith, Saunders Lewis, 1962. BBC.)

Beth ydy hynny'n ystyru?

A ddylid anwybyddu Aberystwyth ar sail ei heithriadolrwydd? Mae'r hogyn o Rachub wedi awgrymu fan ma http://rachub.blogspot.co.uk/2013/01/heb-fangor-heb-aber-heb-gaergybi-heb.html mae'r ystadegau am y siroedd sydd yn cael eu hystyried fel cadarnleoedd y Gymraeg yn edrych yn well petaech chi'n ystyru nhw heb y dref fwyaf: Sir Fon heb Caergybi, Gwynedd heb Bangor, Ceredigion heb Aberystwyth, Sir Gar heb Llanelli. Dwi'n tueddu o anghytuno gyda'r fath dadansoddiad yn gyfan gwbl, ar sail does 'na dim ofni'r ffaith mai Aberystwyth yng Ngheredigion, oherwydd mai unwaith yr ydym yn gadael rhyw ardal i fynd bydd y gweddill yn debyg o ddilyn yn fuan, oherwydd mae Aberystwyth yn lle ganolog i bobl o draws rhannau fawr o gefn gwlad Ceredigion ac felly mae'n ffol credu fod modd gwahaniethu rhwng Aberystwyth a Ceredigion, ac wrth gwrs er lles Aberystwyth a'u trigolion - mae cymdeithas Cymraeg cryf a byrlymus yma na ddylid ei hanwybyddu: bydd yn ofnadwy o drist anwybyddu'r gymaint o gyfraniad mae Aberystwyth yn wneud i'r iaith Gymraeg.

Ond, ta waeth, 'nawn ni sbio at yr ystadegau.

Blwyddyn 2011	Nifer o siaradwyr	Nifer o drigolion	Canran
Ceredigion	34964	73847	47.3%
Ceredigion heb Aber & Penp.	30909	62480	49.5%

Mae'n hawdd gweld fod yr iaith Gymraeg bellach yn iaith lleiafrifol yng Ngheredigion hyd yn oed os anwybyddwn Aberystwyth a Phenparcau.

Felly does dim ofni'r gasgliad mai dyfodol yr iaith Gymraeg yn Aberystwyth yn hynod o bwysig. Mae'n dilyn, felly, mae angen gweithredu drosti. Mae angen weithredu er mwyn cryfhau'r cymdeithas Cymraeg sydd gynnom ni, er enghraifft trwy sicrhau mwy o gyfleoedd i siaradwyr Cymraeg defnyddio'r iaith. Mae angen atal llifoedd o ieuenctid Cymraeg allan o'r Fro Gymraeg trwy gryfhau economiau lleol. Mae angen helpu mwy o bobl i siarad/dysgu mwy o Gymraeg, gan mae llawer sydd yn eisio dysgu'r iaith ond ddim wedi cyrraedd y nod hwn eto. Mae angen codi status ac weledigaeth y Gymraeg er mwyn cyfrannu at yr amcanion uwchben.

Fel cynghorydd dref, dw i methu datrys yr holl sefyllfa fy hunan, ond dwi'n gallu cyfrannu, ac yn y post nesaf, bydda i'n esbonio beth dw i newydd wedi gwneud yn y Cyngor Dref dros y Gymraeg.

Ystadegaethau i gyd o  www.neighbourhood.statistics.gov.uk

Census results for Aberystwyth

I should have written this post some months ago, but I forgot to do so! But anyway...
In Wales, as has been said many times before, the percentage of Welsh speakers has fallen significantly over the last 10 years (2001-2011, by the census), from 20.8% to 19.0%, but the number of speakers has fallen less: from 582,368 to 562,016. The reason why there was such a large percentage drop therefore was the result of population growth, and a lot of this was because of the numbers of people moving to Wales. I'm one of them! But in the wake of the fall in percentage terms, it's necessary to set up structures to protect and grow the language, and to help people speak/learn more Welsh in their day-to-day lives

In Ceredigion also, the percentage has fallen a lot, from 52% to 47.3%, but in this case there are a lot less speakers: from 37,918 down to 34,946: a significant loss in the numbers as well as the percentages. There was a growth of about 1000 in the population also (but a lot less than a lot of people had expected). Population growth in Aberystwyth and Penparcau was more than this, meaning a loss of population in the rest of the county.
In Aberystwyth, here is the story, ward by ward. And it's sometimes unbelievable!
North Ward (most of the ward is between queens road and penglais hill; also the prom as far as king's hall)

Year	Number of Speakers	Number of residents	Percentage
2011	613	2618	23.4%
2011	608	1931	31.5%

Central Ward (a lot of the area between queens road, pier street and to the east along the railway until the footbridge)

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	652	2447	26.6%
2001	614	2149	28.6%

Bronglais Ward (east side, between Penglais Hill and Plascrug)

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	745	2041	36.5%
2001	817	1904	42.9%

Rheidol Ward (to the south of the town, until the start of Penparcau)

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	819	2686	30.5%
2001	836	2404	34.8%

Penparcau

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	1095	3005	36.4%
2001	1180	2979	39.6%

Whole of Aberystwyth

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	2829	9792	28.9%
2001	2875	8388	34.3%

Aberystwyth & Penparcau

Year	Number of Welsh Speakers	Number of residents	Percentage
2011	3924	12979	30.7%
2001	4055	11367	35.7%

As we can see, there aren't a lot less Welsh speakers in Aberystwyth than in 2001, but the percentage has fallen by 5 points; the story is similar for Aberystwyth & Penparcau also. This is because of population growth. This effect shows in North Ward for instance (my ward), where the number of Welsh speakers has risen but the percentage has fallen by over 8 points! We can see the same thing throughout Aberystwyth & Penparcau: the number of Welsh speakers stays fairly constant, but there is a significant fall in the percentages. In a way, it's a (much) more extreme example of what is happening in Wales as a whole.

Quick question
Q. Is the situation hopeless?

A. Yes, if we insist that it be so.

(Saunders Lewis, Tynged yr Iaith, 1962, BBC.)

What does this mean?

Should we ignore Aberystwyth on the basis of her extremeness? Hogyn o Rachub suggested here (in Welsh) http://rachub.blogspot.co.uk/2013/01/heb-fangor-heb-aber-heb-gaergybi-heb.html that the statistics for the counties which are considered the Welsh language heartlands would look better if you were to consider them without the largest town: Anglesey without Holyhead, Gwynedd without Bangor, Ceredigion without Aberystwyth, Carmarthenshire without Llanelli. I tend to disagree entirely with that kind of analysis, on the grounds there's no avoiding the fact that Aberystwyth is in Ceredigion, because once we allow some area to go then the rest will quickly follow, because Aberystwyth is a central place to people across vast swathes of the Ceredigion countryside and therefore it's foolish to believe that there is a way of seperating between Aberystwyth and Ceredigion, and of course for the sake of Aberystwyth and her inhabitants – there is a strong and vibrant Welsh society that shouldn't be ignored: it would be terribly sad to ignore the amount of contribution that Aberystwyth makes to the Welsh language.
But anyway, let's look at the statistics.

Year 2011	Number of Welsh speakers	Number of residents	Percentage
Ceredigion	34964	73847	47.3%
Ceredigion heb Aber & Penp.	30909	62480	49.5%

It is easy to see that Welsh is by now a minority language in Ceredigion even if we ignore Aberystwyth and Penparcau.

Therefore there is no ignoring the conclusion that the future of the Welsh language in Aberystwyth is incredibly important. It follows, therefore, that there is necessity to take action for her. There's a need to work to strengthen the Welsh society that we have, for instance by ensuring more chances for Welsh speakers to use the language. There's a need to stop the flow of Welsh speaking young people out of the Welsh-speaking areas by strengthening the local economies. There's a need to help more people to speak/learn more Welsh, since many want to learn Welsh but haven't managed to achieve that yet. There's a need to raise the status and visibility of the language to contribute to the above aims.

As a town councillor, I can't mend the whole situation myself, but I can contribute, and in my next post, I'll explain what I've recently done for the Welsh language in the Town Council.

All the statistics here were derived from    www.neighbourhood.statistics.gov.uk